Darsning maqsadlari

- Media taraqqiyotining asosiy bosqichlarini tushunish
Media taraqqiyotining asosiy bosqichlariga quyidagilar kiradi:
-  Ibtidoiy muloqot: og'zaki xabar, imo-ishoralar, devordagi rasmlari va boshqalar.
- Yozma muloqot: yozuv ixtirosi, pergamentdan foydalanishni boshlash, kitobni chop etishniti rivojlantirish.
- Texnologiyalarning taraqqiy etishi: telegraf, telefon, radio, televideniye, kompyuter va Internetning ixtiro etilishi.
- Zamonaviy media shakllari: ijtimoiy tarmoqlar, messenjerlar, videohostinglar, mobil ilovalar va boshqalar.
-  Medianing turli shakllari va ularning hayotimizga ta'siri bilan tanishish

Televideniye, radio, gazetalar, jurnallar, kitoblar, Internet nashrlari, ijtimoiy tarmoqlar, videoo'yinlar va boshqalarni o'z ichiga olgan turli xil medialar mavjud. Medianing barcha shakllari o'ziga xos xususiyatlarga ega va hayotimizga turlicha ta'sir qiladi. Masalan, televizor axborot va o'yin-kulgi manbai bo'lishi mumkin, ammo bu e'tibor va sog'liqning pasayishiga olib kelishi mumkin. Ijtimoiy tarmoqlar aloqalarni va muloqotni saqlashga yordam berishi mumkin, ammo tobelikka va shaxsiy mahsuldorlikning pasayishiga olib kelishi mumkin. O'yinlar ko'ngilocharlik va o'rganish manbai bo'lishi mumkin, lekin ayni paytda o'yinga tobelikka olib kelishi va muhim vazifalardan chalg'itishi mumkin.

Media hayotimizga turli yo'llar bilan ta'sir qiladi. Ular bizga yangiliklar va axborotni olishda, turli xil mahsulotlar va xizmatlar haqida ma'lumot olishda va boshqa insonlar bilan bog'lanishda yordam berishi mumkin. Shu bilan birga, medialar meyordan ortiq axboriy yuklanishga va tobelikka olib kelishi mumkin, shuningdek, fikrimiz va xatti-harakatlarimizga ta'sir qilishi mumkin. Shuning uchun medialardan oqilona foydalanish va ularning hayotimizga ta'sirini baholash muhimdir.

Asosiy mavzular

1. Media tarixi (10 daqiqa)
- Muloqotning birinchi shakllari haqida hikoya

2. Muloqotning dastlabki shakllari ovozli belgilarni, imo-ishoralarni va yuz ifodalarini o'z ichiga olgan bo'lib, ular insonlar o'rtasida axborotni uzatish va muloqot uchun ishlatilgan. Mazkur muloqot shakllari vaqt o'tishi bilan rivojlanib, takomillashtirildi va yozuv, telefoniya, radio, televideniye va Internet kabi yanada murakkab va samarali muloqot vositalariga olib keldi.
- Yozuv ixtirosi va uning medialar taraqqiyotiga ta'siri

3. Yozuv ixtirosi dunyoning turli burchaklarida turli vaqtlarda sodir bo'lgan. Yozuvning dastlabki shakllaridan biri qadimgi Misrdagi iyerogliflar va qadimgi Vavilondagi yozuv edi. Yozuvning rivojlanishi axborotni uzoq muddatda saqlash va uzatish imkonini berdi va medianing taraqqiyotidagi asosiy bosqichlardan biriga aylandi.
Yozuv medianing taraqqiyotidagi birinchi va eng muhim qadamlardan biri edi. Yozuvsiz axborotni uzoq vaqt saqlash va uzatish imkoniyati yo'q edi. Keyinchalik kitoblar va gazetalarning paydo bo'lishi yozuvning taraqqiyoti tufayli mumkin bo'ldi. Biroq, texnologiyalarning rivojlanishi va elektron aloqa vositalarining paydo bo'lishi bilan medialar yangi yo'nalishlarda o'zgarishni va rivojlanishni boshladi.

4. O'rta asrlarda medialarning taraqqiyoti (10 daqiqa)
- Kitob chop etilishining ixtiro etilishi va uning axborotni tarqatishga ta'siri

5. Kitob chop etilishining ixtiro etilishi XV asr o'rtalarida sodir bo'lgan. Nemis ixtirochisi Yoxann Gutenberg tangalar va muhrlarni ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan texnologiya asosida bosib chiqarishning mexanik usulini ishlab chiqdi. Bu kitoblarni tez va arzon ishlab chiqarishga imkon berdi, bu esa, o'z navbatida, axborotning va bilimlarning keng tarqalishiga olib keldi.
Kitobning chop etilishi axborotning tarqalishiga sezilarli ta'sir ko'rsatdi, chunki uning paydo bo'lishi bilan kitoblarni ommaviy ishlab chiqarish mumkin bo'ldi. Bu mavjud kitoblar sonining ko'payishiga va ularni ishlab chiqarish xarajatlarining pasayishiga olib keldi. Shu tufayli bilimlar keng jamoatchilik uchun yanada qulayroq bo'lib, ta'lim va madaniyatning tarqalishiga yordam berdi. Kitobning chop etilishi fan va texnologiyalarni rivojlantirishda ham muhim rol o'ynadi, chunki bu yangi tadqiqotlar va g'oyalarni tezroq tarqatishga imkon berdi.
- Gazeta va jurnallarning taraqqiyoti

6. Gazeta va jurnallar Evropada XVII asrda paydo bo'lgan. Birinchi muntazam nashr 1605-yilda Venetsiyada nashr etiladigan "Avizo" gazetasi edi. Birinchi jurnal "Journal des Sçavans" 1665-yilda Fransiyada nashr etilgan. Gazeta va jurnallar XVIII va XIX asrlarda keng tarqaldi va ommaviy kommunikatsiya va axborotning muhim vositasiga aylandi.

7. Yangi davrda medialarning taraqqiy etishi (10 daqiqa)
- Telegrafning ixtiro etilishi va uning insonlar o'rtasidagi aloqaga ta'siri

8. Telegraf 1837-yilda Samuel Morze tomonidan ixtiro qilingan.

Telegraf 1837-yilda Samuel Morze tomonidan ixtiro qilingan. Telegrafning ixtirosi medialar va insonlar o'rtasidagi aloqalarni rivojlantirishda inqilobiy qadam bo'ldi. Telegraf elektr toki yordamida xabarlarni masofaga uzatishga imkon berdi. Samuel Morze qator qisqa va uzun signallar yordamida harflar va raqamlarni uzatishga imkon beradigan Morze kodi, deb nomlanuvchi kodlash tizimini ishlab chiqdi.
Telegrafning ixtiro etilishi muloqotni va axborot uzatishni sezilarli darajada tezlashtirdi. Telegraf savdo, moliya va tezkor aloqa va axborot uzatish juda muhim bo'lgan boshqa sohalarda keng qo'llanila boshlandi.
Vaqt o'tishi bilan aloqa texnologiyalari yanada rivojlana boshladi va radio, televideniye va Internet kabi axborotni uzatishning yangi usullari paydo bo'ldi. Biroq, telegraf medialarning taraqqiyotida va insonlar o'rtasidagi aloqada muhim bosqich bo'lib qoldi.
- Radio va televideniyening taraqqiyoti

9. Televideniye 1920-yillarda ixtiro qilingan. 1927-yilda amerikalik ixtirochi Filo Farnsvort birinchi elektron televizion tizimni yaratdi. Biroq, birinchi muntazam efir teleko'rsatuvi faqat 1936 yilda Buyuk Britaniyada boshlangan.
Radio XIX asrning oxirida ixtiro qilingan. 1895-yilda italiyalik olim Gulyelmo Markoni birinchi radioaloqani yaratdi. Birinchi radioeshittirish 1920-yilda AQShda Pittsburgdagi KDKA radiostansiyasi muntazam efirlarni boshlaganida amalga oshirildi.
Televideniye va radioning ixtirosi axborotning tarqalishiga sezilarli ta'sir ko'rsatdi. Radio XIX asrning oxirida ixtiro qilingan va 1920-yilda AQShda birinchi muntazam radioeshittirishlar boshlangan. Televideniye 1920-yillarda ixtiro qilingan, ammo birinchi muntazam efir eshittirishlari faqat 1936-yilda Buyuk Britaniyada boshlangan. Ikkala ixtiro ham axborotni uzoq masofalarga uzatish va yangiliklar, sport tadbirlari, turli dasturlar va boshqalarni tezda tarqatish imkonini berdi. Bugungi kunda televideniye va radio butun dunyo bo'ylab millionlab insonlar uchun muhim axborot va ko'ngilochar manbai bo'lib qolmoqda.

10. Zamonaviy medialarning shakllari (15 daqiqa)
- Internet va ijtimoiy tarmoqlar

11. Internet 1960-yillarda AQShda ARPA (Advanced Research Projects Agency) loyihasi doirasida olimlar va harbiylar o'rtasidagi aloqa vositasi sifatida ixtiro qilingan. Tarmoq orqali yuborilgan birinchi xabar " Login" edi, ammo uzatish jarayonida u "LO" ko'rinishini oldi. Internetning birinchi versiyasi 1983-yilda TCP/IP ma'lumotlar uzatish protokoli asosida yaratilgan. O'shandan beri Internet ko'plab o'zgarishlarni boshdan kechirdi va bugungi kunda biz biladigan global tarmoqqa aylandi.
Birinchi ijtimoiy tarmoq 1997-yilda paydo bo'lgan va Six Degrees deb nomlangan. Bu foydalanuvchilarga profilni yaratish va do'stlarni qo'shish imkonini berdi. Biroq, ijtimoiy tarmoqlar faqat 2000-yillarda Friendster, MySpace va Facebook kabi saytlarning paydo bo'lishi bilan keng tarqaldi.
Internet va ijtimoiy tarmoqlar axborotning tarqalishini sezilarli darajada tezlashtirdi. Endi insonlar kun bo'yi o'z tomoshabinlari bilan yangiliklar, fikrlar va g'oyalarni tez va oson baham ko'rishlari mumkin. Ijtimoiy tarmoqlar, shuningdek, insonlarga umumiy manfaatlar va qarashli jamoalarni tezda topish va ularga qo'shilish imkonini beradi. Biroq, bu noto'g'ri axborot tez tarqalishi mumkinligini va ba'zi insonlar noto'g'ri axborot yoki nafrat so'zlarini tarqatish uchun ijtimoiy tarmoqlardan foydalanishlari mumkinligini ham anglatadi.
- Mobil texnologiyalar

12. Mobil texnologiyalar - axborotga kirish va simsiz internetga ulanish orqali muloqot, ko'ngilocharlik, xarid qilish va bank ishlarini o'z ichiga olgan turli xil vazifalarni bajarish uchun smartfon va planshetlar kabi turli xil qurilmalardan foydalanishga imkon beradigan texnologiyalar.
Mobil texnologiyalar 1980-yillarda birinchi mobil telefonlar paydo bo'lishi bilan rivojlana boshladi. Biroq, mobil texnologiyalarning haqiqiy taraqqiyoti 2000-yillarda birinchi smartfonlarning chiqarilishi bilan sodir bo'ldi. O'shandan beri mobil texnologiyalar rivojlanib, takomillashib bormoqda, bu foydalanuvchilarga turli xil vazifalarni bajarish va axborotga ega bo'lish uchun tobora ko'proq imkoniyatlarni yaratmoqda.
Mobil texnologiyalar foydalanuvchilarga istalgan vaqtda va istalgan joyda ma'lumotlarga kirish huquqini berish orqali axborotning rivojlanishiga sezilarli ta'sir ko'rsatdi. Ular, shuningdek, mobil ilovalar va messenjerlarning taraqqiyotiga hissa qo'shdilar, bu esa, insonlar o'rtasida muloqot va ma'lumot almashinuvini yaxshiladi. Mobil texnologiyalar yordamida insonlar onlayn ta'lim va axborot olishlari, shuningdek, kerakli resurslarni internetda osongina topishlari mumkin.

13. Medianing hayotimizga ta'siri (10 daqiqa)
- Mediadan foydalanishning ijobiy va salbiy tomonlari

14. Mediadan foydalanishning ijobiy tomonlari axborotga kirishni ta'minlash, muloqot va aloqalarni yaxshilash, ta'lim olish va rivojlanish imkoniyatlarini o'z ichiga oladi. Biroq, medialardan foydalanish, shuningdek, tobelik, izolyatsiya va haqiqiy dunyodan uzilib qolishga, shuningdek, salbiy axborotning tarqalishiga va dunyoqarashga ta'sir ko'rsatishi mumkin. Medialardan sog'lom aql va muvozanat bilan foydalanish lozim.
- Mediadan qanday qilib to'g'ri foydalanish mumkin?

15. Medialardan foydalanish ongli va mas'uliyatli bo'lishi kerak. Qabul qilingan axborotning ishonchli va tekshirilganligiga ishonch hosil qilish, shuningdek, maxfiylik qoidalari va mualliflik huquqlariga rioya qilish kerak. Bundan tashqari, reklamalarni haqiqiy yangiliklardan ajrata olish va olingan axborotni tanqidiy tahlil qilish muhimdir. Va nihoyat, medialardan foydalanishni suiiste'mol qilmagan va ularga vazifalarni bajarish va muloqot qilish uchun zarur bo'lganidan ko'proq vaqt ajratmagan ma'qul.

Darsning borishi

1. Kirish (5 daqiqa)
- Talabalar bilan salomlashish
- Dars mavzusini tushuntirish
2. Asosiy qism (35 daqiqa)
- Media taarqqiyotining asosiy bosqichlarini taqdim etish
- Media turli shakllari va ularning hayotimizga ta'sirini muhokama qilish
3. Xulosa (10 daqiqa)

- Xulosalash
- Harakatga chaqiriq: kundalik hayotda medialardan qanday qilib to'g'ri foydalanish kerak

Uyga vazifa
Zamonaviy dunyoda yangi media shakllari haqida ma'lumot topish va ularning qo'llanilishi.

Baholash
Baholash muhokamada ishtirok etish, uy vazifasini bajarish va media rivojlanishining asosiy bosqichlarini bilishga asoslanadi.